iseng dhudhah2 lemari nemu buku jaman semester 2/3. isine cathetan pejaran plus pisuhan2. ing cedhak lembar pungkasan nemu puisi2 sing akeh2e wis lali. yen dideleng tanggale durung suwe, 21 agustus 1998. sing paling seneng "mengenangmu barang sesaat, untuk ayah." sing paling aneh "reuni." sing paling kampungan "diamku klasik." sing sok romantis "catatan masa kecil." enake endi sing ditulis nang kene? iki wae..., sing paling cekak.

diamku klasik
sambil mendengar bbc london
cari di bawah kasur ini
seribu rindu yang telah kubuang

bangsat!
diamku tetao klasik

mbok menawa, kaya ngene iki kang kelakon ing jaman mbiyen. nalika...

nyambut gawe rasane wis gak bisa konsentrasi. pikirane mung kepengin ndang mulih tekan ngomah........

ing wayang, tatahan tangan ana maknane. jarene bapakku swargi, tanganne satriya kuwi lambang sistem politik jaman wali-wali. wali kang kondang ing babagan wayang ana akeh. sunan kalijaga kondhang dadi dhalang. sunan giri seneng ngubah wayang. mula, dhalang sok nyebut sing kuwasa ing jagading wayang kuwi sanghyang jagad giri nata, amarga sing nata wayang-wayang kuwi mbiyen sunan giri. banjur ana uga sonan bonang kang lantip ing gendhing.

tangane satriya kuwi dadi pralambang yen ulama ana ndhuwuring umara (panguwasa/sultan). driji panunjuk dilempit lan ditutup dening jempol, kuwi lambange umara. lan kang tetep merdhika ya driji telu liyane kang dadi pralambang ulama utawa para wali.





tangane wayang kang ala dipralambangake beda. sing dilempit driji manis lan sing tengah (kaya posisine driji metal). kuwi dadi pralambang tangan kang seneng ngrusak. malah ing wayang kang awujud raseksa, tangan sijine thok kang bisa obah. tangan sijine nyengkerem ing mburi. iki dadi pralambang sing siji seneng ngrusak, sing sijine ngenggem raja brana (harta) kang ora gelem dibagi kanggo wong liya. aku lagi ngerti sakwise nggateake yen jebul pendhita durna lan patih sengkuni uga nganggo posisi driji sing kaya ngene, mung wae tangane bisa obah kabeh. raseksa/buta kang bisa diobahke tangane loro-lorone mung buta cakil.

tangan paling khas kuwi tangane werkudara/sena/bima. tangane nggegem kuku pancanaka.yen wong saiki, posisi kaya ngene iki dianggep lambange wong saresmi.

dene wong-wong cilik ora ana kang mesti. ananging yen punakawan biasane drijine panunjuk sing ora dilempit. kuwi maknane, punakawan utawa wong cilik kuwi bisa dadi pituduh kanggo satriya. bisa uga dimaknani, wong cilik kuwi gaweane protes lan bisa nudhuhke umpama wong kang kuwasa lagi salah. nanging, artine liyane, wong cilik kuwi kurang ajar!

nunggu maghrib sinambi browsing, sinambi ngisi kuping seka album-album anyar sing ana ing meja. ana lee ritenour world of brazil karo def jazz.

jaman revolusi perancis, wong-wong eropa mikirke kamardhikan. busana kan tren ing jaman kuwi luwih simpel. antoine-nicolas de condorcet, pakar matematika, mikirke sing liya. nalika wong2 nganggep revolusi kuwi nyedhakke marang tatanan anyar kang endah, condorcet sedhih. pancen bener kamardhikan kuwi cedhak, nanging dheweke nganggep ngadohke marang kasantosan, kabegjan, kebahagiaan. ing inggris, bukune thomas paine rights of man laris amarga ngomongke hak rakyat. panguwasa bingung. nasionalisme karo agama dadi tameng. dadi negara monarki dudu jawaban, nanging aku uga ora nganggep sosialis utawa liberal kuwi jawaban liyane kang luwih becik. demokrasi? aku ora ngerti. ukara iki ora nate nemu pungkasan kang becik. tanpa negara kaya sing dikarepke karl marx? kuwi ya kaya utopia-ne thomas more liyane. aku ora ngerti wangsulane, kaya dene aku ora ngerti ngapa kok nulis perkara iki. katone mung mbuang2 pulsa wae merga lungguh dhewe ing balkon sepi.

perang ndonya kepisan, kanggone politik jagad, dianggep wiwitan negara-negara nyawiji. perang agawe rukun negara-negara kang ing sisih kang padha. ananging, kanggone wong-wong kang melu perang (uga keluwargane, kuwi dadi kasangsaran ing ngendi-endi.

manut cathetan sejarah, akeh wong dadi kere, panganan angel digoleki. sawetara kuwi, ing jagad mode, jaman-jaman kuwi wiwitan haute couture (istilah perancis sing aku ora nate bisa nyebut kanti bener) mrambah tekan ngendi-endi. inggris lan perancis dadi pusating ndonya. milan lan new york uga melu kondhang.

ngrembuk haute couture (adi busana) kang regeng dienggo ing pesta-pesta iki kaya dadi guyonan nyenengke ing kantor. desainer-desainer indonesia kuwi akeh-akehe ya mung tukang jahit. wong-wong kuwi bisane njiplak seka buku-buku mode, ditiru polane lan diganti wernane, banjur digawe nganggo kain murahan kang dituku seka pasar tanah abang utawa mangga dua. sakwise kuwi didol larang nganti atusan juta. kanti rega sing bisa dienggo tuku sedan kuwi, asring uga jahitane kasar.

nanging wong-wong mau antikritik. ning saiki kan pasa? luwih becik ora susah diteruske rembugane, mengko batal pasaku.

aku kepengin turu. aku kepengin mulih. aku kepengin bali magelang, ning taggal 28 isih suwe. (matur nuwun kanggo ririn sing wis nggolekake tiket)

wong-wong rapat, aku lungguh cedhak pojokan lan ora mudheng apa sing dirembug. rapat iki sampah, wong-wong iki sampah, gawean iki sampah.

perangan tengah ing pagelaran wayang, nalika gunungan tancep panjer jejeg, gara-gara mesti ana. nanging yen pas bharatayudha, gara-gara ora ana. aku ora ngerti alesane kang saknyatane, nanging bapakku mbiyen wis nate ngendika, yen bharatayudha kuwi crita kang sedhih, mula ora ana wektu kanggo gojeg. ananging apa gara-gara kuwi perangan kang nyenengke?

dhalang tansah miwiti gara-gara kanti "bumi gonjang-ganjing langit kelap-kelap." banjur dhalang nggremeng "oommmm" kanti swara kang alon, kaya ati kang perih. kayangan rame lan ndonya isine bubrah. gunungan diobat-abitke rana-rene. blencong (senthir kanggo pepadhang ing wayang) kedhap-kedhip amarga kena angin sabetane gunungan. gonjang-ganjing kuwi mandheg nalika petruk, gareng, bagong, lan semar metu ing pagelaran. gareng nggresula amarga kakehan utang, bagong ngece lan ngajak guyon, petruk nembang, lan semar ngekei wewarah. ing kene, dhalang bisa ngetoake swara asline. gareng swarane cemengkling ora ngepenakke kuping, bagong sember gedhe, semar temuwa. petruk? ora ana kang padha swara petruk antarane dhalang siji lan liyane. yen kepengin ngerti kaya apa swara asline dhalang, rungokna wae swarane petruk. mula gara-gara dadi perangan kanggo ngritik panguwasa, kanggo usul yen ana kang ora cocog ing ati. nanging ing jaman orde baru, dhalang entuk jejibahan nyiarake program-program pemerintah. dadi, dhalang kaya dene juru kampanye kanggo pemerintah umpama ora arep dilarang karo negara golek pangan.

gara-gara kuwi sejatine dadi pralambang marang samubarang kang kedaden. nalika raja lan ksatria ngrampungke urusane, gara-gara dadi pepiling yen para panguwasa kudu eling marang rakyate, wong-wong cilik kaya anak-anake semar iki. amarga, yen wong-wong cilik iki ora digateake, bumi bakal gonjang-ganjing lan para dewa ora jenak lungguhan ing kayangan.



ukara 'bumi' dijupuk seka 'bhumi' 'bhumi', ing jawa kuna, artine meh padha karo negara. desa kuwi 'wanua' utawa 'thani'. kumpulaning wanua/thani kuwi 'watek/watak.' kumpulaning watak/watek kuwi bhumi. bhumi-bhumi iku ginabung dadi negara pusat kang dipimpin dening 'maharaja.' dadi, mirip kaya sistem 'negara serikat.'

gara-gara dhewe ora ana kang ngerti kapan wiwit mlebu ing pagelaran wayang kulit. nanging ing prasasti abad iv jaman tarumanegara, ana katrangan yen 'mawayang' (wayang) lan 'mabanyol' (lawak) wis ana lan dadi tontonang kang populer. rajane nalika kuwi gawe kali ciliwung. lumrah ing jaman kuna, raja-raja gawe saluran irigasi utawa saluran banyu awujud kali kanggo nguripi rakyate. amarga rakyat kuwi wigati supaya 'bhumi' tetep tentrem lan ora ana gonjang-ganjing.

esuk mau aku mikirke perkara rega lenga sing larang lan manuk pilek kang mateni wong. awan resik2 kamar lan nemu peta wisata bali, ana no hp kesawa, guide sing mbiyen ngancani desember taun wingi. wengi iki, dewi nelpon, bom njeblug maneh. apa perlu, ndonya iki diruwat?