tejamaya lan ismaya akhire pancakara. wong loro mau rebutan sapa kang luwih tuwa. amarga padha sektine, ora ana kang kalah, ananging rupane dadi elek kabeh. wong loro iki asline rupane bagus. banjur sanghyang tunggal misah anak2e kang padha rame dhewe iki. kanggo ukuman, tejamaya lan ismaya dikon medhun ing bumi, lan manikmaya kang wenang ngganti dadi panguasa ndonya.
|
tejamaya dikon mbantu raja-raja ing tanah sebrang. lan amarga cangkeme amba kaya cangkang kulit kang pecah, mula dijenengi togog kang artine "patung." ismaya dikon melu raja-raja ing jawadwipa. ismaya sanggup nanging njaluk kanca. banjur sanghyang tunggal kanda "ing mburimu (bagong) kuwi kancamu!". bagong kuwi sakjane sebutan kanggo rambut ing m,buri. yen ing ngarep dijenengi kuncung, yen nglawer ing mburi jenenge bagong. |
sanghyang ismaya manuksma marang janggan smara/smarasanta, putune ismaya dhewe. janggan kuwi artine penulis,/pengarang akhire jenenge dadi semar thok.
maune, semar karo bagong thok kang dadi panakawan. banjur ana petruk lan gareng. panakawan dhewe artine "kanca kang nyekseni" utawa "pangiring." seksi dianggap sah yen ana wong loro. mula ana semar lan bagong utawa togog lan bilung. ana uga catugora lan sarawita. ing bali, wayang punakwan sinebut delon lan sangut sarta twailen lan merdah. ing wayang madya: capa lan capi. ing wayang klithik: sabdapalon lan nayagenggong. ing lakon minakjingga: dayun lan melik. ing wayang gedhog kang nyritaake jaman kedhiri: jarodeh lan prasanta.
panakawan-panakawan mau dadi pralambang wong-wong kang nyekseni. kabeh mau mung rakyat biasa, wong-wong cilik kang bisa ngandhani lan ngelingke yen ana ksatria/raja kang salah. ing versi mahabarata, semar kuwi ora ana. anane resi domya kang ora nduwe kanca lan ing kasta brahmana.
kanti panakawan iki, dalang nduwe kalodhangan ngritik apa wae. nalika jaman mataram anyar (islam) gandheng raket karo penjajah belanda, pamarentahan rusak. lemah direbut sakwenang2 lan pajek dhuwur. banjur ana lakon "petrik dadi ratu."
prabu welgeduwelbeh(petrik) kasil ngalahke lan mbongkar prabu pandupragola (gareng). nanging, prabu welgeduwelbeh dhewe kalah dening bagong. nalika petruk dadi ratu iki, negara sengsara. prabu welgeduwelbeh mrintah kanti sakwenang-wenang. jarene welgeduwelbeh iki seka ilat jawa ngomong basa landa "wel edel bey" (aku ra mudheng apa makna asline. ana sing ngerti?) irunge kang mancung pancen paten dadi pralambang bule-bule landa.