lungguh dhewe ing sawijining kutha. rasane kaya kepingin lunga. apa kang bisa dianti-anti seka kutha kang mung ngekei perkara anyar.

juni, limang taun kepungkur. aku mlebu kutha iki. niate, buang sengkala kaya ruwatan bethara kala. "aku kepingin lunga." mung ukara iki kang metu. lunga seka awakku dhewe.

banjur, nalika wis limang warsa lunga, aku malah kepingin lunga maneh. rasane kaya pengin oncat, minggat, golek perkara anyar. amarga papan anyar iki tetep gawe perkara lawas ana. aku isih dudu sapa-sapa.

ngalamun ing pinggir kolam ngarep gedung landmark. nonton iwak2 cilik lan cebong kang wis nduwe sikil. iwak2 cilik kuwi (nang desaku disebut petho utawa cempli) ngelyang rana-rene. aku banjur kepikiran, apa wae sing bsa diakone iwak. apa iwak nduwe bosen? aku dadi kelingan omongane bunga. jarene, iwak ora nduwe kenangan. utekke ora cukup kanggo ngeling2. iwak uga ora turu. apa marga ora turu terus iwak ora nduwe kenangan?

mbok menawa, saiki sliramu lagi dolanan iwak cupang
apa dolanan nang galengan
utawa ngajak putri mlaku-mlaku
dina iki
aku nemu jenengmu

ngapa tansah bisa gumun nalika chatting karo wong2 sing sakjane bisa ditekani, diajak lunga,lan ngobrol kanti nyata adhep-adhepan rupa. aku nemoni wong2 sing beda. kadhangkala aku nemu crita kang ora bisa dicritaake nalika ketemu langsung.

obrolan-obrolan kang lumrah ing ndesa. nanging ing kutha? yen ing ndesaku, lumrah wae ana wong ngobrol bareng indhokar utawa angkutan umum ora ketung ora kenal. ora ana rasa was-was.

ing kutha? rasane aneh yen nemu wong ngobrol ing bis kota. aku kadhang2 nate dijak ngobrol ing bis kota kanti grapyak semanak, nanging wong kuwi dudu cah enom. wong2 kang saumuran karo wong tuaku. ngobrol apa wae: cuaca, dalan2 macet, utawa ngomongke perkara remeh liyane.

nah, obrolan2 remeh kaya ngene anane mung ing chatting, ora ing kanyatan. nalika aku ketemu wong2 ing chatting kuwi ing ndonya nyata, kadhang kala dadi aneh. rasane kaya asing. kaya rasaku saiki: asing...

kuping disumpel lagu-lagu jazzy:nitelife, level 42, taco, george duke lan kanca-kancane. wong2 kantor lagi klayapan mbuh lunga ana ngendi. awak aras2en, isih ana 2 gawean sing aku ora yakin bisa ngrapungke dina iki. aku kangen ngomah.

aku ora ngerti, aku ora mudheng. aku ora ngerti ngapa pirang2 dina iki rasane ampang. aku ora mudheng apa kang dadi jalarane. dudu amarga fijn, flimsy, fa, utawa sapa wae. katone amarga aku dhewe

apa kang asring tak tulis ing cathetan padinan kuwi perkara tangi turu. nalika tangi turu, pikiran isih nduwe tenaga kanggo ngulandara. apa kang katon kaya sarwa anyar. nanging ora kaya lahir maneh. apa kang wis kelakon tetep kebuntel ing pikir.

nalika mangkat turu, ana pengarep lan donga kang tansah beda. banjur impen-impen mlebu nalika awak sumeleh. awak bisa sumeleh, nanging pikiran ora bisa disingkiri. ana sing kelingan, ana kang lali marang impen kuwi.

nalika wis ora turu maneh, ora banjur terus tangi. ana rasa ora lila yen kudu tandhang miwiti dina. mripat isih merem lan pikiran mabur tekan ngendi-endi. apa kang endah ing pikiran? Apa kang bisa nglipur? apa kang kelakon? apa kang bakal kelakon?

dina iki, ana sms lan telpon seka keponakan lan mbakyuku sadurunge sholat subuh. telpon seka keluarga ing dina kaya saiki tansah wae gawe seneng. paling ora, dina iki aku bisa mesem nalika tangi turu. amarga, aku ora yakin yen keponakan2 utawa sedulur2ku nelpon sedulurku liyane nalika ulang taun.

aku nduwe wengi kang ora kaya wingi
nanging isih wingit
amarga utekku wis sangit

kaya lumrahe tahun2 wingi, ana ritual saben taun kang tak senengi: maca cathetan padinan. eman, ora akeh sing tak tulis tahun iki. nanging lumayan, ana kang tetep gawe gumun nalika maca maneh amarga ora mudheng. contone ing tanggal 17 juli iki.

perempuan itu, senilai:
kecantikan: 80
personality: 82
ketangguhan: 30
senyum: 90

maca buku babad tanah jawi kaya nonton cah cilik lagi ajar ngapusi. ing pahargyan terbite buku terjemahan ing versi basa indonesia iki, sapardi djoko damono ngaku yen sakjane wong jawa kuwi maneka warna. dheweke nemu wong jawa sing licik, mesum, kejem, lan liya-liyane.

aku durung rampung maca. lagi buku jilid siji (ana 7 jilid), lan wis nemu yen babad iki ngawur.piye arep percaya yen ditulis gajahmada isih urip nalika raja brawijaya? pantes yen zoetmulder nate ngomong yen sastra ing jaman iki ora apik. sastra jawa jaman mataram anyar ngalami puncake nalika ranggawarsita. ing jaman kuwi, para pujanggane wiwit nyalin maneh sastra-sastra jaman kediri, nalika jayabaya isih dadi raja. daha-kediri dhewe nyumbang ing crita rakyat kang populer, yaiku crita-crita panji kang banjur dadi dhasar wayang gedhogan.

yen dipikir maneh, sakjane kelakuane wong jawa kang ngawur kuwi wis wiwit mbiyen. nanging isih ana sing aku gumun, crita watugunung. nalika aku isih cilik, bapakku ndhongeng watugunung sakdurunge turu. crita iki kaya sang kuriang ing jawa kulon utawa oedipus ing negara kulon, wong kang kawin karo ibune.

seka crita iki banjur banjur dadi penanggalan wuku kang jarene antropolog khas jawa. penanggalan iki isine 30 minggu kanti jeneng beda-beda. aku dhewe wukune madangkungan. ora kaya penanggalan kang umume ganti saben dina, wuku gantine saben minggu. ing crita watugunung iki, wisnu dadi pahlawan. syiwa, kang ing crita india kang paling apik, dadi paraga kang ora penting. ing jawa kuno, wisnu dadi dewane wong tani. ukara 'tani' dhewe, yen dirunut asline dudu 'petani' kaya kang lumrah dienggo saiki. yen niliki prasasti-prasasti, 'thani' kuwi ngurujuk marang 'desa.' 'anak thani' kuwi artine 'pemudha-pemudha desa.' yen istilahe saiki 'karang taruna.' kuwi ing periode sakwise mpu sendok. ing periode mataram kuna, ora nganggo ukara thani, nanging 'wanua.'

banjur, apa artine wisnu kuwi dewane wong ndesa? aku ora ngerti. nanging yen ngrujuk antropolog, raja-raja mataram anyar kuwi keturunan wong ndesa. jaman singosari, ken angrok uga keturunane wong ndesa. ing jaman mataram kuno, dewa-dewa kang disembah isih trimurti (syiwa, brahma, wisnu) kanti syiwa dadi punjering kuasa. syiwa kuwi sing ngrusak, wisnu kang njaga, lan brahma kang nyipta. isih akeh wong-wong keturunan india asli. (jarene kancaku, wong mataram, nusa tenggara, irunge mancung2 kaya wong india).

sakwise mpu sendok nyebrang menyang jawa wetan lunga nyedhaki kali brantas gawe negara anyar, kahanane dadi beda. apamaneh nalika airlangga wiwit nyekel dadi raja. airlangga kuwi asline seka bali. erlangga iki kang dianggep miwiti wisnu dadi dewa kang paling sekti. airlangga nganggep dheweke titisane wisnu. pancen, ing jaman mataram kuno, ana uga raja-raja kang nganggep titisane wisnu, nanging ora terus ngganti trimurti.

patung-patung wisnu digawe akeh, lan nalika jaman wis ganti, wong-wong gawe patung beda maneh. nalika majapahit wiwit kelangan wahyu lan islam mlebu, wong-wong seneng gawe patung bima. panenggak pandhawa iki dadi idola ing ngendi-ngendi, salah sijine ing candhi sukuh. ngapa bima? biasane patung-patung kuwi nduwe ciri kang pancen mesum. manuke bima lurus horizontal lan gedhe. jarene, kuwi dianggep pralambang kasuburan.

mbiyen, kang dianggep lambang kasuburan kuwi lingga. lan lingga kuwi pralambang manuke syiwa, kang banjur sesandingan karo yoni, pralambange parvati.

ngapa jaman islam patung-patung kang digawe ganti dadi menunggsa? dudu dewa?

jaman mlaku maneh, lan ing pedhalangan ana wayang-wayang tambahan. panakawan dhewe tansah ana ing saben jaman, nanging ing jaman mataram anyar panakawan dadi penting. apamaneh nalika wong bule wiwit mlebu. dhalang-dhalang gawe crita carangan kang nritaake yen punakawan kuwi penting. petruk dadi ratu, bagong dadi ratu, semar kang isih sedulure bathara guru, bagong sing isa kurang ajar karo sapa wae. lan lumrah ing ngomah-ngomahe wong ndesa padha masang hiasan punakawan dijejer ing gedheg ruang tamu.

saiki? patung-patung pahlawan nyebar ing ngendi-ngendi. patung sudirman ing ngarep kantorku, utawa patung diponegoro ing alun-alun magelang. jaman kang beda maneh nalika soekarno isih dadi presiden. dheweke seneng gawe patung-aptung aneh tanpa ngerti sapa menungsa kuwi. menungsa-menungsa kang lumrah kaya dene punakawan. aku banjur kelingan marang sakwijining patung ing bunderan kecamatanku. ing kana ana patung wong numpak jaran. lan aku ora ngerti, kuwi patunge sapa. kaya dene, aku ora mudheng ngapa bapakku mbiyen gawe relief gajah ing kolam sisih tengen omah. aku uga ora mudheng, ngapa aku nulis sampah kaya ngene iki. mbok menawa iki amaraga aku wong jawa, sing seneng ngawur.

sakjane kepingin nulis
sakjane kepingin crita
nanging, aku kentekan ukara